Telugu alfabesi, Hindistan'ın Andhra Pradesh ve Telangana eyaletlerinde konuşulan Dravid dil ailesine ait olan Telugu dili'ni yazmak için kullanılan bir abugida'dır. Alfabe, Brahmik yazı sisteminden türemiştir ve diğer Güney Hindistan yazı sistemleriyle yakından ilişkilidir, özellikle de Kannada alfabesi ile büyük benzerlikler taşır.
Telugu alfabesinin kökenleri, MÖ 3. yüzyıla kadar uzanan Brahmik yazı sistemine dayanmaktadır. Zamanla, Brahmik yazı sistemi bölgesel farklılıklar göstermeye başlamış ve Telugu alfabesi de bu farklılaşmanın bir sonucu olarak ortaya çıkmıştır. Telugu alfabesinin evrimi, Budist ve Hindu etkileriyle şekillenmiştir ve bu etkiler alfabenin karakterlerinin tasarımında ve kullanımında belirgin bir şekilde görülmektedir.
Telugu alfabesi bir abugida'dır, yani her ünsüz harf doğal olarak bir ünlü sesi (genellikle /a/) taşır. Diğer ünlü sesler, ünsüz harflere eklenen işaretler (matralar) ile belirtilir. Alfabe şu temel bileşenlerden oluşur:
Ünlüler (అచ్చులు - Acchulu): 16 adet ünlüdür. Her bir ünlünün bağımsız bir formu ve bir de ünsüzlerle birleştiğinde kullanılan işareti (matra) bulunur.
| Bağımsız Form | Transliterasyon | Matra |
|---|---|---|
| అ | a | - |
| ఆ | ā | ా |
| ఇ | i | ి |
| ఈ | ī | ీ |
| ఉ | u | ు |
| ఊ | ū | ూ |
| ఋ | ṛ | ృ |
| ౠ | ṝ | ౄ |
| ఎ | e | ె |
| ఏ | ē | ే |
| ఐ | ai | ై |
| ఒ | o | ొ |
| ఓ | ō | ో |
| ఔ | au | ౌ |
| అం | aṁ | ం |
| అః | aḥ | ః |
Ünsüzler (హల్లులు - Hallulu): 34 adet ünsüzdür. Her bir ünsüz, doğal olarak /a/ ünlüsünü taşır.
| Harf | Transliterasyon |
|---|---|
| క | ka |
| ఖ | kha |
| గ | ga |
| ఘ | gha |
| ఙ | ṅa |
| చ | ca |
| ఛ | cha |
| జ | ja |
| ఝ | jha |
| ఞ | ña |
| ట | ṭa |
| ఠ | ṭha |
| డ | ḍa |
| ఢ | ḍha |
| ణ | ṇa |
| త | ta |
| థ | tha |
| ద | da |
| ధ | dha |
| న | na |
| ప | pa |
| ఫ | pha |
| బ | ba |
| భ | bha |
| మ | ma |
| య | ya |
| ర | ra |
| ల | la |
| వ | va |
| శ | śa |
| ష | ṣa |
| స | sa |
| హ | ha |
| ళ | ḷa |
| క్ష | kṣa |
| ఱ | ṛa |
Matralar: Ünlülerle birleşen işaretlerdir ve ünsüzlerin sesini değiştirirler.
Virama (విరామము): Bir ünsüzün doğal olarak taşıdığı /a/ ünlüsünü iptal etmek için kullanılan bir işarettir.
Birleşik Ünsüzler (సంయుక్తాక్షరాలు - Samyuktaksharalu): İki veya daha fazla ünsüzün bir araya gelerek oluşturduğu kombinasyonlardır. Bu kombinasyonlar, belirli kurallara göre oluşturulur ve yazılır.
Telugu dilinin fonolojisi karmaşıktır ve Telugu alfabesi bu karmaşıklığı yansıtmaktadır. Telugu'da hem kısa hem de uzun ünlüler bulunur ve bu ayrım anlamı değiştirebilir. Ayrıca, retrofleks ünsüzler de Telugu fonolojisinin önemli bir özelliğidir.
Telugu yazım kuralları genellikle fonetiktir, yani kelimeler telaffuz edildikleri gibi yazılırlar. Ancak, bazı istisnalar ve geleneksel yazım kuralları da bulunmaktadır. Özellikle birleşik ünsüzlerin yazımında belirli kurallar ve istisnalar bulunmaktadır.
Telugu alfabesi, Telugu dilinde yazılmış her türlü metin için kullanılır. Bu metinler arasında edebi eserler, gazeteler, dergiler, ders kitapları, dini metinler ve kişisel yazışmalar yer alabilir. Ayrıca, Telugu alfabesi, Telugu dilinin dijital ortamlarda temsil edilmesi için de kullanılmaktadır.
Telugu alfabesi, diğer Güney Hindistan yazı sistemleriyle yakından ilişkilidir. Özellikle Kannada alfabesi ile büyük benzerlikler taşır ve her iki alfabe de aynı Brahmik kökene sahiptir. Ayrıca, Tamil alfabesi ve Malayalam alfabesi de Telugu alfabesiyle bazı benzerlikler göstermektedir.
Aşağıda Telugu alfabesiyle yazılmış bazı örnekler verilmiştir:
Bu makale, Telugu alfabesi hakkında kapsamlı bir genel bakış sunmayı amaçlamaktadır. Daha fazla bilgi için, ilgili kaynaklara başvurabilir ve Telugu dili ve kültürü hakkında daha derinlemesine araştırmalar yapabilirsiniz. Andhra Pradesh ve Telangana bölgeleri ile ilgili daha fazla bilgiye ulaşabilirsiniz.